Η σχέση Ηνωμένων Πολιτειών και Τουρκίας, ακόμη και στις πιο θερμές εποχές της, δεν ήταν ποτέ σχέση άδολου έρωτα. Ήταν εξ αρχής ένας γάμος ισχυρού γεωπολιτικού συμφέροντος με τον μικρότερο εκ των δύο συντρόφων να επιδίδεται σταθερά, και ιστορικά, στην πρόκληση – μικρών ή μεγαλύτερων - νευρικών κρίσεων στον ισχυρό εταίρο της σχέσης. Με στόχο ..
πάντοτε το μέγιστο ίδιον όφελος και, επίσης πάντοτε, με την αναγκαστική – και ενίοτε προκλητική – ανοχή της Ουάσιγκτον.
Μια ανάλογη – αλλά πολύ πιο απρόβλεπτη - κρίση και πρόκληση είναι καταδικασμένες να διαχειριστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν. Σε πρώτη ανάγνωση δεν πρόκειται για μια νέα κατάσταση γράφει ο Economist, που υπενθυμίζει ότι από την ταραγμένη δεκαετία του ’60 ακόμη, κάθε φορά που οι στρατηγοί επιχειρούσαν να καταλάβουν την εξουσία η Τουρκία επέρριπτε την ευθύνη στην Ουάσιγκτον.
Ο «θείος Σαμ» και το πραξικόπημα
Κάπως έτσι, και μετά το πραξικόπημα της περασμένης Παρασκευής, ο υπουργός Εργασίας της Τουρκίας Σουλεΐμάν Σοϊλού έσπευσε πρώτος να δηλώσει ότι η Αμερική βρισκόταν πίσω από την προσπάθεια ανατροπής του Ταγίπ Ερντογάν. Και τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, όπως η εφημερίδα Yeni Safak, έγραψαν ότι στις μάχες της 15ης Ιουλίου πήραν μέρος μέχρι και αξιωματικοί του αμερικανικού στρατού.
Σε μια περασμένη δεκαετία, όλα αυτά μπορεί να εκλαμβάνονταν ως η συνήθης αντίδραση της Τουρκίας κι αντιμετωπίζονταν με διπλωματική στωικότητα. Τούτη τη φορά, όμως, μπορεί και να σηματοδοτούν την αρχή μίας οξείας διπλωματικής κρίσης, όπως μαρτυρά και η πολύ σκληρή αντίδραση του Τζον Κέρι. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών προειδοποίησε ευθέως ότι οι ισχυρισμοί της Άγκυρας υπονομεύουν τις διμερείς σχέσεις, διαμήνυσε ότι το πογκρόμ των εκκαθαρίσεων θέτει σε κίνδυνο τη θέση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, ενώ το επίπεδο της έντασης ανεβάζει κατακόρυφα πλέον και το τουρκικό αίτημα για την έκδοση από τις ΗΠΑ του Φετουλάχ Γκιουλέν, του ισλαμιστή κληρικού και ορκισμένου αντιπάλου του Ερντογάν.
Ο λόγος αυτής της ασυνήθους κλιμάκωσης δεν είναι άλλος από την παρουσία του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν – του αυταρχικού, αστάθμητου και απρόβλεπτου πλέον παράγοντα που απειλεί να βγάλει τις σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκία από το νευρικό μεν, αλλά απολύτως ελεγχόμενο status quo των τελευταίων δεκαετιών.
Ο ISIS και η βάση του Ιντσιρλίκ
Μετά το 1952, όταν η Τουρκία έγινε το πρώτο μουσουλμανικό κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ απένειμαν στην Άγκυρα τον ρόλο προνομιακού συμμάχου τους απέναντι στην τότε Σοβιετική Ένωση Σήμερα, ο στρατηγικός αμερικανικός σχεδιασμός ορίζει την Τουρκία ως το ανάχωμα ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή – μια Μέση Ανατολή, που εξάγει μαζικά τον τρόμο των τζιχαντιστών μαζί με εκατομμύρια των σύρων προσφύγων. Η δε τουρκική βάση του Ιντσιρλίκ έχει αποκτήσει κομβική σημασία για τον πόλεμο των ΗΠΑ κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Στην Ουάσιγκτον, όμως, όλο και περισσότερες είναι οι φωνές που θεωρούν ότι ο σχεδιασμός κι ο ρόλος αυτός δεν υπηρετείται πλέον από την Τουρκία. Κι όλο και περισσότεροι φοβούνται πως η Άγκυρα δεν θα διστάσει ακόμη και να κλείσει την βάση του Ιντσιρλίκ εάν οι ΗΠΑ αρνηθούν να εκδώσουν τον Γκιουλέν.
Στην πραγματικότητα, η κυρίαρχη άποψη στην αμερικανική κυβέρνηση είναι πως η Τουρκία ποτέ δεν υπήρξε απολύτως δεσμευμένη στον πόλεμο κατά του ISIS. Όλο και πιο έντονα τα τελευταία χρόνια η Ουάσιγκτον ζητά – επί ματαίω – από την Τουρκία να κάνει περισσότερα για να σταματήσει τις... τράνζιτ εκδρομές των τζιχαντιστών καμικάζι από και προς τη Συρία. Ο ίδιος ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Ας Κάρτερ δεν διστάζει να εκφράζει δημόσια την απέχθεια του για τον Ταγίπ Ερντογάν. Και στο Κογκρέσσο το αίτημα για αντικατάσταση του Ιντσιρλίκ με μαι βάση σε άλλη χώρα της περιοχής γίνεται όλο και πιο ηχηρό.
Σ’ αυτό το σκηνικό η έκβαση που θα έχει το αίτημα για την έκδοση Γκιουλέν στην Τουρκία μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο. Με τον Economist, πάντως, να επισημαίνει ότι «σε έναν παροξυσμό μετα-πραξικοπηματικής παράνοιας, ο Ερντογάν βάζει σε κίνδυνο ολόκληρο το οικοδόμημα της συμμαχίας ΗΠΑ-Τουρκίας»...
tvxs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου