Το κρυφό γαιτανάκι της αναδιάρθρωσης

kourdistoportocali
Από τον Δημήτρη Τσιόδρα
Η επιμήκυνση για όλο το δημόσιο χρέος συζητείται ήδη, αλλά με όρο την τήρηση του μνημονίου. Επαφές με γαλλικές και γερμανικές τράπεζες

«Πιάστε τους στόχους και μετά όλα τα άλλα». Αυτό είναι η απάντηση της Ε.Ε. και του ΔΝΤ στις... κουβέντες που έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό με κάθε μυστικότητα για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.

Η συζήτηση για το «τι θα γίνει με το ελληνικό χρέος» ξεκίνησε στην έδρα του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον, αμέσως μετά την υπογραφή του μνημονίου πέρυσι τον Μάιο και στη συνέχεια επεκτάθηκε και στην Ε.Ε. αφού χρέος ύψους 150% δεν είναι βιώσιμο. Ελαβε δε μεγάλες διαστάσεις όταν προσελήφθη ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ιταλίας Τομάσο Σιόπα (απεβίωσε τον Δεκέμβριο) ως σύμβουλος του Γ. Παπανδρέου, αφού ήταν ειδικός σε θέματα αναδιαρθρώσεων και ξεκίνησε τις επαφές με το Club του Παρισιού, ένα όργανο στο οποίο μετέχουν οικονομικοί παράγοντες από 19 χώρες και έχει ως αντικείμενο τη διαμεσολάβηση σε τράπεζες και funds ύστερα από αίτημα κυβερνήσεων για την αναδιάρθρωση χρεών (τελευταία μεγάλη υπόθεση που έφερε σε πέρας ήταν το «κούρεμα» του χρέους του Κονγκό κατά 50% τον Νοέμβριο).

Παρά τις επίσημες διαψεύσεις από την ελληνική κυβέρνηση και κοινοτικούς παράγοντες οι κουβέντες για κάποιας μορφής αναδιάρθρωση βρίσκονται σε εξέλιξη στο παρασκήνιο. Είχε γίνει πάντως σαφές από την αρχή πως δεν έχει νόημα καμιά συζήτηση, αν η Ελλάδα δεν πάρει μέτρα, ώστε να μειώσει τα ελλείμματά της και να παράγει πρωτογενές πλεόνασμα, ώστε να πεισθούν οι πιστωτές ότι όποια λύση επιτευχθεί στη συνέχεια, στο πλαίσιο μιας «φιλικής» αναδιάρθρωσης (σε συμφωνία με τους πιστωτές δηλαδή και με εγγύηση του ΔΝΤ, της Ε.Ε. και της ΕΚΤ κι όχι με μονομερή απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης), θα είναι βιώσιμη κι ότι η Ελλάδα θα έχει τις προϋποθέσεις να είναι εντάξει εφεξής στις υποχρεώσεις της.

Στην Ε.Ε. έβλεπαν να προχωράει η αναδιάρθρωση μετά το 2013. Υπάρχει μάλιστα και πρόβλεψη για το πώς μπορεί να γίνει στο πλαίσιο του μόνιμου μηχανισμού (ESM).

Στο κείμενο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου αναφέρεται: «Αν βάσει της ανάλυσης βιωσιμότητας, συνάγεται ότι ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής δεν μπορεί ρεαλιστικά να επαναφέρει το δημόσιο χρέος σε μια βιώσιμη πορεία, υποχρεούται να προσέλθει καλόπιστα σε ενεργές διαπραγματεύσεις με τους δανειστές του για να εξασφαλίσει την άμεση συμετοχή τους στην αποκατάσταση της βιωσιμότας του χρέους». Στη συνέχεια περιγράφονται τρεις όροι για τις διαπραγματεύσεις και τονίζεται: «Δίκαιη διαδικασία: το κράτος-μέλος διαβουλεύεται με τους δανειστές σχετικά με το ενδεχόμενο αναπρογραμματισμού ή αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, με σκοπό τη διαπραγμάτευση κατάλληλων λύσεων. Μέτρα για τη μείωση της καθαρής παρούσας αξίας του χρέους εξετάζονται μόνο όταν είναι απίθανη η επίτευξη των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων με άλλους τρόπους». Προβλέπεται και το «κούρεμα» δηλαδή, αλλά ως έσχατη λύση. Ομως το 2013 είναι πολύ μακριά.

Η Ελλάδα θα αναζητήσει το 2012 περίπου 25 δισ. (θα έχει τελειώσει το πακέτο των 110 δισ. ευρώ) και δεν μπορεί να δανειστεί με τόσο υψηλά επιτόκια (περί τις 1.160 μονάδες ήταν το spread του δεκαετούς ομολόγου την Πέμπτη) από τις αγορές. Γι' αυτό έχει αρχίσει και αναζητείται ήδη λύση, η οποία πρέπει να βρεθεί όσο το δυνατόν πιο σύντομα, για να επέλθει ηρεμία συνολικά στην ευρωζώνη. Η Γερμανία μιλάει για αναδιάρθρωση (δηλώσεις Σόιμπλε) επειδή ξέρει ότι ο μόνος δρόμος για την Ελλάδα είναι να προσφύγει στον προσωρινό μηχανισμό (EFSF), γεγονός που σημαίνει ότι θα χρειαστεί να πληρώσει πάλι το Βερολίνο σε μια εποχή που το κλίμα γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τον κυβερνητικό συνασπισμό. Η γερμανική κυβέρνηση ευνοεί κάποιες λύσεις σύντομα (το επόμενο εξάμηνο), οι οποίες όμως δεν θα πλήξουν γερμανικές τράπεζες που έχουν «ξεφορτώσει» ελληνικά ομόλογα (έχουν στην κατοχή τους περίπου 27 δισ. ελληνικού χρέους από περίπου 50 δισ. που είχαν στην αρχή της κρίσης, όμως είναι εκτεθειμένες και στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια). Αυτό που αναζητείται λοιπόν είναι μια διευθέτηση που θα δημιουργεί τα λιγότερα προβλήματα σε αυτή τη φάση (αυτή είναι η επιμήκυνση αποπληρωμής του συνόλου του χρέους) και θα δημιουργεί το έδαφος για πιο σταθερές λύσεις στο μέλλον.

Πολλοί οικονομικοί αναλυτές (κάποιοι και στην κυβέρνηση) πιστεύουν ότι το «κούρεμα» δεν θα αποφευχθεί τελικά, όμως χρειάζεται χρόνος ώστε να μοιραστεί η «χασούρα» και να αποφευχθεί το ντόμινο στα ιρλανδικά, πορτογαλικά και ισπανικά ομόλογα. Επειδή αυτό το ξέρουν και οι πιστωτές, προφανώς δεν θα δεχθούν επιμήκυνση τώρα που μπορούν να πληρωθούν από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό, αν ξέρουν ότι αναλαμβάνουν τον κίνδυνο να μεταθέσουν χρονικά την αποπληρωμή από την Ελλάδα με το ρίσκο να υποστούν κούρεμα στο μέλλον. Γι' αυτό οι χειρισμοί είναι πολύ περίπλοκοι κι εξαρτώνται από τις ευρωπαϊκές εγγυήσεις. Οι ξένες τράπεζες θα συνεχίσουν να ξεφορτώνουν ομόλογα και οι ελληνικές τράπεζες θα έχουν το χρόνο να προχωρήσουν σε κινήσεις. Κάποιο «κούρεμα» είναι πιθανόν να επιχειρηθεί να γίνει ομαλά κι όταν το μεγαλύτερο μέρος του χρέους θα έχει διασπαρεί στα κράτη-μέλη και στην ΕΚΤ (οι χώρες θα έχουν πολιτικό, όχι οικονομικό πρόβλημα από αυτή τη χασούρα). Από τα stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών, που θα είναι πιο αυστηρά, θα εκτιμηθούν οι συστημικοί κίνδυνοι και θα γίνει υπολογισμός για συνολική λύση στο πρόβλημα της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Γερμανοί οικονομολόγοι συντάσσουν έκθεση για την ελληνική οικονομία, στην οποία αναφέρθηκε ο Β. Σόιμπλε και θα έχει στα χέρια του τα αποτελέσματα τον Ιούνιο. Στο μεταξύ, οι μυστικές διαβουλεύσεις θα συνεχίζονται, αφού χρειάζεται συναίνεση και από την άλλη πλευρά, αλλά και πολύ καλή νομική και τεχνική προετοιμασία, αφού οποιαδήποτε λύση προϋποθέτει τη συμφωνία του μεγαλύτερου μέρους των πιστωτών.

Η λύση που συζητείται

*Πίεση στην Ελλάδα (η οποία θα είναι πιο σαφής αυτή τη φορά, με την έλευση των υψηλόβαθμων αξιωματούχων της τρόικας στις 10 Μαΐου) προκειμένου η Ελλάδα να αυξήσει τις προσπάθειές της για να πιάσει τους στόχους.

*Αυστηρή και γρήγορη εφαρμογή του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και πώλησης ακίνητης περιουσίας, ώστε να φανεί ότι αρχίζει να μειώνεται το χρέος.

*Επιμήκυνση της αποπληρωμής του συνόλου του ελληνικού χρέους, που βρίσκεται στα χέρια των ιδιωτών. Αυτό θα γίνει με ανταλλαγή ομολόγων με άλλα που λήγουν πέντε χρόνια αργότερα, ώστε να φύγει το βάρος τα επόμενα χρόνια. Η διαπραγμάτευση αφορά το χρόνο και το ύψος του επιτοκίου (αν θα είναι μικρότερο). Ηδη σύμφωνα με πληροφορίες έχουν γίνει επαφές της ελληνικής κυβέρνησης, με μεσολάβηση της ΕΚΤ, με γαλλικές, γερμανικές και αμερικανικές τράπεζες και υπάρχει κατ' αρχάς θετική ανταπόκριση από Γερμανούς και Αμερικανούς, ενώ οι Γάλλοι (που έχουν και τα περισσότερα ομόλογα) εμφανίζονται πιο διστακτικοί. Ο φόβος που υπάρχει είναι ότι θα γίνει επιμήκυνση τώρα, για να ακολουθήσει «κούρεμα» στη συνέχεια. Η ανταλλαγή μπορεί να γίνει με νέα ελληνικά ομόλογα που θα έχουν κάποια εγγύηση (ένα είδος Brady Bonds που είχαν χρησιμοποιηθεί στη δεκαετία του '80 με αμερικανική εγγύηση για την αναδιάρθρωση χρέους χωρών της Λατινικής Αμερικής).

*Το ζήτημα επαναγοράς ομολόγων από τη δευτερογενή, σε χαμηλότερη τιμή, ώστε να μειωθεί το χρέος, παρ' ότι δεν «περπάτησε» στη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου, εξακολουθεί να βρίσκεται στο τραπέζι, αφού επαναφορά στις τρέχουσες τιμές αγοράς θα σημαίνει μείωση του χρέους κατά περίπου 30%.