Όλοι μας γνωρίζουμε το κλασικό σενάριο των ταινιών δράσης: Ο ηρωικός μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος που έχει αποσυρθεί, παρά την θέλησή του, από την ενεργό δράση, καλείται ξανά για να σώσει την κατάσταση, αφού η ανίκανη γραφειοκρατία της υπηρεσίας του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές. Στο τέλος, ο ... ήρωας σώζει την κατάσταση, ξεφτιλίζοντας τους διάφορους ανεπαρκείς καρεκλοκένταυρους.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει εδώ και μια δεκαετία με την ευρωζώνη. Χώρες που έλπιζαν να αποκτήσουν την ασφάλεια και την ευημερία της νομισματικής ένωσης, παρέδωσαν τα όπλα τους (νομισματική πολιτική, δημοσιονομική ελαστικότητα, εκτύπωση χρήματος, κλπ) για χάρη της ένταξης τους σε μια αποκλειστική λέσχη. Τώρα όμως που το μετάνιωσαν, ψάχνουν αλλά δεν βρίσκουν τα χαμένα τους όπλα.
Οι κίνδυνοι μιας νομισματικής ένωσης δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά τώρα. Αποτελούν μέρος της διεθνούς μακροοικονομικής βιβλιογραφίας, για πάνω από μισό αιώνα, από τότε που δημοσιεύτηκε η κλασική πλέον εργασία του Robert Mundell περί «Optimal Currency Areas» (OCA ) το 1961.
Αυτό που σοκάρει τους Ευρωπαϊστές, είναι ότι οι παλιές αυτές θεωρίες, έχουν αποδειχτεί αληθινές.
Η θεωρία περί OCA τονίζει τα κόστη και τα οφέλη των νομισματικών ενώσεων, και προτείνει κριτήρια τα οποία θα πρέπει να έχουν οι χώρες πριν αποφασίσουν να ενταχθούν. Τα οφέλη αφορούν στο αυξημένο εσωτερικό εμπόριο, στα χαμηλά κόστη συναλλαγών και μετατροπών, καθώς και στην αυξημένη ανταγωνιστικότητα μέσω της τιμολογιακής διαφάνειας.
Τα κόστη έχουν να κάνουν κυρίως με την χαμένη ελαστικότητα. Τα κράτη μέλη δεν έχουν πια την δυνατότητα προσαρμογής σε ασύμμετρα σοκ, μέσω της υποτίμησης ή του πληθωρισμού.
Μπορούμε άραγε να χρησιμοποιήσουμε αναδρομικά την θεωρία OCA για να λύσουμε τα προβλήματα της ευρωζώνης;
Δυστυχώς όχι. Πρώτον διότι πολλά από τα κριτήρια που χρειάζονται, και που δεν υπάρχουν, εξ ου και η αρχική ασυμβατότητα, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν σήμερα.
Δεύτερον, η ευρωζώνη προκάλεσε κάποια νέα προβλήματα, που η θεωρία ποτέ δεν είχε προβλέψει. Αυτά που ξεκίνησαν ως ασύμμετρα σοκ, η τραπεζική κρίση και η φούσκα των ακινήτων, εξελίχθηκαν σε τεράστια συμμετρικά σοκ που επιτίθενται εναντίον των χωρών μελών, οι οποίες βρίσκονται άοπλες και ανήμπορες να βοηθήσουν τους εαυτούς τους, κινδυνεύοντας με χρεοκοπία.
Ένα καλό παράδειγμα της οικονομικής ασυμβατότητας της ευρωζώνης είναι το κλασικό κριτήριο της θεωρίας OCA, η διακίνηση του εργατικού δυναμικού. Εδώ έγκειται και η μεγάλη διαφορά μεταξύ των ΗΠΑ και της ευρωζώνης. Αν για παράδειγμα αυξηθεί η ανεργία στο Ντιτρόιτ, λόγω μείωσης της ζήτησης αυτοκινήτων, οι εργαζόμενοι μπορούν να μετακινηθούν σε μια πολιτεία όπου υπάρχει περισσότερη απασχόληση, ανακουφίζοντας έτσι την ανεργία του Ντιτρόιτ. Και πράγματι, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι μετακινούνται συχνά. Αυτό όμως δεν ισχύει στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της ανομοιογένειας των αγορών εργασίας, που οφείλεται στις διαφορετικές κουλτούρες και στις διαφορετικές γλώσσες.
Μήπως όμως η κρίση θα επιλύονταν αν όλοι μάθαιναν γερμανικά; Αν εξαιρέσουμε το ιστορικό αδιέξοδο που θα προέκυπτε από την επιβολή του αξιώματος Deutsche Uber Alles, παράλληλα θα αυξάνονταν και η βραχυπρόθεσμη απασχόληση των Γερμανών (δασκάλων), το αντίθετο δηλαδή απ αυτό που χρειάζεται. Το ίδιο και με τα αγγλικά.
Μήπως τα ισπανικά θα ήταν μια καλή ιδέα; Με την νεανική ανεργία στο 52%, αν οι Ισπανοί «αγανακτισμένοι» άρχιζαν να διδάσκουν την γλώσσα τους, αυτό θα βοηθούσε στην απασχόληση, ενώ αργότερα θα βελτίωνε τις επιχειρηματικές και εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με την Νότιο Αμερική και τις ΗΠΑ (που έχει 10% ισπανόφωνο πληθυσμό).
Όλα αυτά βέβαια είναι σαχλαμάρες. Οι Έλληνες, οι Ιταλοί και οι Πορτογάλοι, θα αναρωτιόντουσαν «γιατί όχι και εμείς»; Οι Γάλλοι θα εξοργίζονταν, αφού για την γαλλική διπλωματία ο βασικός λόγος ύπαρξης του ευρωπαϊκού οράματος είναι η διάδοση της γαλλικής εις βάρος της αγγλικής γλώσσας. Δεν πρόκειται να συνηγορήσουν σε μια επίθεση εναντίον της γλώσσας τους.
Όσο λοιπόν και να προσπαθούμε να βρούμε έξυπνες λύσεις, οι μακροοικονομικές μεταρρυθμίσεις δεν μπορούν να σώσουν την ευρωζώνη. Σε όποια γλώσσα και αν το θέσουμε, οι επενδυτές αντιμετωπίζουν την κρίση για αυτό που είναι: μια ψήφος μη εμπιστοσύνης προς το ενιαίο νόμισμα.
Υπάρχει όμως μια τελευταία σφαίρα στην θαλάμη του όπλου της θεωρίας. Ένας άλλος θεωρητικός της OCA,ο Peter Kenen, είχε γράψει το 1969 για την ανάγκη της δημοσιονομικής ενοποίησης.
Για παράδειγμα, μια πτώση στην ζήτηση του Ντιτρόιτ δεν θα προκαλούσε σοβαρό πρόβλημα στο δολάριο. Αντιθέτως, η Ουάσιγκτον θα αύξανε τις μεταφορές χρημάτων στην πόλη, επιτρέποντας την επαναφορά της ισορροπίας, χωρίς να μειωθεί η ζήτηση σε ολόκληρη την πολιτεία, ενώ το υπουργείο Οικονομικών θα συνέχιζε να δανείζεται φτηνά, αποδεικνύοντας την ισχύ της αμερικανικής οικονομίας ως σύνολο.
Η ένταξη στο ευρώ για πολλά κράτη, σημαίνει και την παραχώρηση της οικονομικής τους αυτοδιάθεσης, την ώρα που η Γερμανία (με τα οικονομικά της μπαζούκα) αδιαφορεί για την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων στον πόλεμο φθοράς εναντίον της νομισματικής ένωσης.
Η τραπεζική ένωση, που συμφωνήθηκε στις 27 Ιουνίου, μπορεί να διαρρήξει τα δεσμά μεταξύ πτωχευμένων τραπεζών και χρεοκοπημένων κυβερνήσεων, αλλά οι κίνδυνοι για το ευρώ παραμένουν. Για αυτό και θα συνεχιστεί ο πανάκριβος δανεισμός για τα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Όλοι μπορούν να δουν τον ρόλο της Γερμανίας σε αυτή την ιστορία: ή θα συμφωνήσει σε δημοσιονομική ένωση, αμοιβαιότητα των χρεών και μια γνήσια παροχή εγγυήσεων για το νόμισμα, ή θα ανοίξει το οπλοστάσιο της, θα δώσει πίσω την κυριαρχία στα κράτη μέλη, κλείνοντας το θέμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η ιστορία της ΕΕ ήταν μια ιστορία ειρήνης, ευημερίας και συνεργασίας για αρκετές δεκαετίες. Ήρθε όμως ο καιρός να γραφτεί το επόμενο κεφάλαιο.
newstatesman.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου